Κρίνουμε σκόπιμο στη παρούσα φάση και έχοντας πιά ξεκαθαρίσει την εικόνα κι αποκρυσταλλώσει τα συμπεράσματα μετά από 5 χρόνια επίθεσης του συστήματος εξουσίας απέναντι στη κοινωνία, να απαντήσουμε στα ερωτήματα που εγείρονται έχοντας πλέον έναν πανοπτικό τρόπο αντίληψης της κατάστασης. Είναι σίγουρο ότι το να απαντήσεις συνοπτικά σ’ ένα πολυσύνθετο πρόβλημα, με παγκόσμιες, ευρωπαϊκές, ελληνικές διαστάσεις, είναι δύσκολο. Όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο σύνθετα όσο οι «ειδικοί» θέλουν να μας πείσουνε. Το πρόβλημα είναι δομικό. Αλλάζει η δομή του. Σίγουρα η κατάσταση που αντιμετωπίζουμε είναι ιστορική, κι αφορά όλο το πλανήτη, αφού όπως έχουμε πεί και παλαιότερα, πρόκειται γιά μετάλλαξη. Πρόκειται γιά μετάλλαξη του συστήματος από αστικοδημοκρατικό, σε νεοφεουδαλικό.
1. Έχουμε τελικά κρίση ή ύφεση;
Η διαφορά των εννοιών, έχει να κάνει με το χρόνο και την οξύτητα ενός φαινομένου. Η αλήθεια είναι ότι η ευρωπαϊκή –ίσως και η παγκόσμια οικονομία περνούν ύφεση. Στην Ελλάδα διανύουμε μιά παρατεταμένη οικονομική ύφεση. Όμως το φαινόμενο έχει γίνει οξύ, και θα μπορούσαμε να το ονομάσουμε κρίση, στο βαθμό που η ύφεση, η ανεργία, η ανέχεια επηρεάζουν όλο και πιο πολλά νοικοκυριά και μάλιστα σε κρίσιμο βαθμό. Έτσι, αν και ο όρος δεν είναι σωστός, μπορούμε να πούμε ότι διανύουμε περίοδο κρίσης.
2. Κρίση είναι μόνο στη χώρα μας, ή είναι κι αλλού;
Μέχρι στιγμής ομολογείται από τους ειδικούς ότι η κρίση έχει «χτυπήσει» και άλλες χώρες της ευρώπης όπως Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ισλανδία. Επίσης, έχει επηρεάσει τη Γαλλία, αλλά και το Βέλγιο, την Ουγγαρία, τη Σλοβενία, και μάλλον θα επηρεάσει την Γερμανία, τη Αυστρία, τη Φινλανδία, κ.ά.
3. Που οφείλεται η κρίση γενικά;
Στην ιστορία του χρήματος, η κρίση είχε να κάνει είτε με την έλλειψη χρήματος, είτε ενέργειας. Συνήθως η κρίση δημιουργείται όταν υπάρχει συσσώρευση του πλούτου, κι αποστέρησή του από τους πολλούς. Κάποιοι μάλιστα θεωρούν ότι το καπιταλιστικό σύστημα συστηματικά και κατά καιρούς παρουσιάζει αυτό το φαινόμενο κι»εκτονώνεται» με τη μορφή οικονομικών κραχ και πολέμων. Και είναι λογικό αφού η τάση της υπερσυσσσώρευσης πλούτου ρέπει προς όφελος των ισχυρών που με τη βοήθεια των εξουσιών, καταφέρνουν να τον συσσωρεύουν στα χρηματοκιβώτια, στερώντας τον από τους πολλούς.
Η αποστέρηση αυτή, γεννά φτώχεια, δυστυχία, πολέμους. Έτσι επανεκκινεί η διαδικασία, με τίμημα ανθρώπινες ζωές και γενικότερα την ευημερία. Πρόκειται λοιπόν γιά δομική κρίση, δηλαδή κρίση που γεννά το ίδιο το οικονομικό σύστημα, που τα μέσα κοι οι εξουσίες υπερασπίζονται.
4. Που οφείλεται η σύγχρονη κρίση;
Έλκει τη γέννησή της στη παγκοσμιοποίηση και στη άρση όλων των προστατευτικών κανόνων.
Το 1971 ο Νίξον κηρύσσει την άρση της από το 1944 συμφωνίας του Bretton-Woods, και καταργεί το “κανόνα του χρυσού”, καθώς και προσωρινούς δασμούς στις εισαγωγές των ΗΠΑ.
Στη δεκαετία του 1980, με τη νεοφιλελεύθερη διακυβέρνηση των Ρ.Ρήγκαν στις ΗΠΑ, και Μ. Θάτσερ στη Μ. Βρεττανία, ξεκίνησαν οι πρώτες πράξεις απορρύθμισης του τραπεζικού –χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Ολοκληρώθηκαν το1999 από τον Κλίντον, με τη κατάργηση του νόμου Glass- Steagall του 1933, (που ουσιαστικά είχε θεσπισθεί γιά να επιβάλλει περιορισμούς στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, μετά την οδυνηρή εμπειρία του κραχ του 1929).
Με τη συμφωνία της απελευθέρωσης του παγκόσμιου εμπορίου στο Seattle (το 1999 αν θυμάστε -τότε που οι αναρχικοί τα κάνανε λαμπόγυαλο…), όλα επικυρώθηκαν σε παγκόσμιο επίπεδο.
Αν μας ρωτάτε γιατί έγιναν όλ’ αυτά, η απάντηση είναι απλή: τα lobbies (ομάδες συμφερόντων), ήθελαν να αυξήσουν τα κέρδη τους. Κίνητρο λοιπόν η απληστία –πεμπτουσία του συστήματος.
5. Τι έγινε μετά;
Η παγκοσμιοποίηση άρχισε. Οι εταιρείες εγκαταλείπουν τις ανεπτυγμένες χώρες της δύσης, και πηγαίνουν σε χώρες με εξευτελιστικά μεροκάματα και συνθήκες εργασίας, προκειμένου να αποκομίζουν μεγαλύτερα κέρδη. Εγκαταλείποντας τις χώρες που αναπτύχθηκαν, άφησαν εκατομύρια άνεργους δείχνοντας το μέγεθος του «πατριωτισμού» τους.
Τα εμπορεύματα διακινούνται ελεύθερα και αδασμολόγητα, προς τις χώρες με καταναλωτική δυνατότητα, μετατρέποντάς τες κυρίως σε καταναλωτικές από παραγωγικές. Οι τράπεζες βρίσκουν την ευκαιρία ν’ αυξήσουν τους τζίρους τους, πουλώντας δάνεια στα νοικοκυριά, ενώ μοχλεύουν τα κεφάλαια τους δέκα φορές του πραγματικού χρήματος που βρίσκεται στα χρηματοκιβώτιά τους.
Επεκτείνονται σε προϊόντα κι εργασίες που δεν υπόκεινται πλέον στους παλιούς ελέγχους και κανονιστικούς περιορισμούς, όπως αμοιβαία, παράγωγα, ασφάλιστρα κινδύνου, εμπορεύματα και στοιχήματα, σε ομόλογα δομημένα ή τοξικά. Δημιουργούνται έτσι χρηματοπιστωτικά κεφάλαια που σήμερα είναι σχεδόν 10πλάσια του πραγματικά παραγώμενου πλούτου.
Οίκοι αξιολόγησης, αξιολογούν κράτη αντί για ασφαλιστικές εταιρείες κι επιχειρήσεις όπως μέχρι τώρα έκαναν. Δημιουργήθηκε ένα διεθνές πλέγμα ισχύος, που περιλαμβάνει, πολυεθνικές εταιρείες – κολοσσούς, χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, επενδυτικούς οίκους και ιδρύματα διαχερισης κεφαλαίων (funds), οίκους αξιολόγησης.
6. Έτσι η απληστία της κερδοσκοπίας δεν άργησε να φέρει συνέπειες.
Η κρίση ξεκίνησε το 2008, όταν και κατέρρευσαν η Leehman Brothers, η Citibank, η ΑΙG, και άλλες μικρότερες, τράπεζες, επενδυτικοί οίκοι, και ασφαλιστικές εταιρείες, λόγω της έκθεσής τους σε τοξικά ομόλογα. Σε τεχνητά χρηματοπιστωτικά προϊόντα δηλαδή, που δεν είχαν κανένα υλικό -παραγωγικό αντίκρυσμα.
Κάποιες από αυτές (Citibank, AIG) στηρίχθηκαν από τα χρήματα των φορολογουμένων προκειμένου να μη καταρρεύσει ολοκληρωτικά το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα. Κρατικοποιήθηκαν κι επαναπωλήθηκαν.
Κάτι ανάλογο συνέβη και στην ελλάδα. Οι ελληνικές τράπεζες, όντας κώλος και βρακί με το κράτος, βάζαν πλάτη στο κράτος και το δάνειζαν, αγοράζοντας ομόλογα (χωρίς κόστος, ούτε καν δέσμευση των κεφαλαίων, και με κέρδος ικανό τόκο), ενώ το δημόσιο τις τροφοδοτούσε με τη ρευστότητα των λογαριασμών του. Τάτσι μίτσι κότσι. Όταν το δημόσιο κατέρρευσε, αντί να καταρρεύσουν και να πτωχεύσουν οι τράπεζες, τις διέσωσαν με χρήματα των φορολογουμένων. Όταν ακούτε bad bank, σημαίνει πληρωμή από τις τσέπες του κοσμάκη. Το σύστημα νάναι καλά, κι οι άνθρωποι να μην έχουν να φάνε….
7. Όταν η κρίση, προκαλεί κέρδη.
Στοιχηματίζοντας σε χρεωκοπίες κρατών και πτωχεύσεις τραπεζών, το χρηματοπιστωτικό πλέγμα ισχύος, φρόντιζει να βρίσκει τους αδύναμους κρίκους της καπιταλιστικής αλυσίδας, και να τους χτυπάει με τα τεράστια κεφάλαια που διαθέτει. Ένας από τους κρίκους αυτούς είναι η Ελλάδα, που συγκεντρώνει όλες εκείνες τις προδιαγραφές για χοντρό παιχνίδι. Είναι στην ευροζώνη, θεωρείτο «ανεπτυγμένη», και η οικονομία της καθώς και το κράτος της είχε στη πραγματικότητα σαθρές βάσεις.
8. Σε ποιές χώρες επέδρασε και γιατί;
Σε κάθε χώρα που είχε κάποιο αδύναμο σημείο, εχτύπησε. Στην Ιρλανδία, -που αποτελούσε πρότυπο καπιταλιστικής ανάπτυξης- χτύπησε επειδή το τραπεζικό σύστημα που ήταν εκετθειμένο σε τοξικά ομόλογα. Το ίδιο και στην Ισλανδία. Στην Ισπανία επίσης, επειδή οι τράπεζες ήταν υπερβολικά ανοιγμένες σε δάνεια ιδιωτών, όπως και στη Πορτογαλία -αν και λιγότερο. Στη Κύπρο επειδή το υπερδιογκωμένο τραπεζικό της συστημα ήταν εκετεθειμένο στην ελληνική οικονομία εν γένει, και στην Ελλάδα επειδή είχε υπερδιογκωμένο δημόσιο χρέος.
9. Γιατί ήρθε στην ελλάδα;
Στην ελλάδα πέρα από τις δομικές αδυναμίες που είχε η οικονομία της, -μιά οικονομία εξαρτημένη και καταναλωτικά προσανατολισμένη, υπήρχε και προβληματική πολιτική διαχείριση, με αποτέλεσμα το δημόσιo έξοδο να υπερβαίνει το έσοδο.
10. Στην ελλάδα είχε κακοδιαχείριση. Είναι σωστό;
Ναι. Υπήρχε κακοδιαχείριση. Οι φόροι δεν εισπράττονταν, τα έξοδα του κράτους αυξάνονταν. Η διακυβέρνηση π.χ. Κ. Καραμανλή συνέχισε τις ρουσφετολογικές προσλήψεις, και μείωσε τους φόρους των εταιρειών λίγους μήνες πριν ανακαλυφθεί από τους επόμενους, ότι το κράτος είχε 15% έλειμμα.
11. Φταίνε οι Γερμανοί που θέλουν να τα πάρουν όλα.
Δεν αποκλείεται να εποφθαλμιούν ορισμένα κελεπούρια –επιχειρηματικές ευκαιρίες, αλλά στη πραγματικότητα, μάλλον επιδιώκουν να πάρουν πίσω τα δανεικά τους, διασώζοντας από τη μιά την «ευρώπη» και βγάζοντας και λίγα φράγκα από τους τόκους. Πάντως εαν η οικονομία ήταν «νοικοκυρεμένη» δε θα είχαν λόγο…
Άρα, δε φταίνε μεν οι Γερμανοί που υπήρχε κακοδιαχείριση, όμως από την άλλη, τα μνημόνια δεν είναι και το αντιπροσωπευτικότερο της συμπεριφοράς «εταίρου»…. Αλήθεια που είναι η αλληλεγγύη που θάπρεπε να επιδείξει η εταιρική σχέση στο πνεύμα της ευρωπαϊκής ένωσης;
12. Φταίνε οι πολιτικοί; Είναι λαμόγια;
Οι πολιτικοί έχουν σα δουλειά να εξυπηρετούν τα συμφέροντα των δυνατών που τους χρηματοδοτούν, και ταυτόχρονα να κρατούν τη κοινωνία συναινετική στη καταπίεσή της. Οι πολιτικοί δεν είναι απαραίτητο να είναι λαμόγια με την έννοια «να βάλουν το χέρι τους στο μέλι»… Αν και υπάρχουν στοιχεία για κλεψιές, λαδώματα, δωροδοκίες, είναι απλοϊκό να κατηγορούμε τους πολιτικούς γιά λαμογιές αφού το πρόβλημα του δημοσίου χρέους είναι πολύ μεγάλο, και οφείλεται περισσότερο στο θεσμικό τους ρόλο και πολύ λιγότερο σε κλεψιές. Η εστίαση στις κλεψιές είναι εκ του πονηρού, προκειμένου να ξεχωρίσουν οι «απατεώνες από του έντιμους» και να καθαγιάσουν το « «καθαρμένο» πολιτικό σύστημα. Αποπροσανατολίζουν έτσι την ουσία, που δεν είναι άλλη, από το πολιτικό τους ρόλο ως τσιράκια των ελίτ, και διανεμητές πλούτου προς όφελός τους.
13. Φταίνε οι συνδικαλιστές;
Οι συνδικαλιστές όπως και οι πολιτικοί βοήθησαν στην ικανοποίηση των ψηφοφόρων τους, και με τον αιτηματικό αγώνα τους, στην ουσία ποδηγέτησαν το εργατικό κίνημα. Όπως κάθε γραφειοκρατική εξουσία, έτσι και οι συνδικαλιστές, διεπλάκησαν σε ουκ ολίγες περιπτώσεις διαφθοράς, και ρουσφέτια. Κατηγορούνται από τους νεοφιλελεύθερους μάλιστα ως πρωταίτιοι «σοβιετίας» και κρατισμού, που οδήγησαν τη χώρα στη κρίση. Οι φιλελεύθεροι παραβλέπουν βέβαια, ότι οι “κατηγορούμενοι”, κινήθηκαν με βάση τις αξίες που οι “κατήγοροι” πρεσβεύουν, αυτές του ατομικού πλουτισμού και της «κοινωνικού status»…
14. Φταίνε οι κεφαλαιοκράτες και οι επιχειρηματίες;
Υπάρχει μιά ντόπια ελίτ «οικογενειών» -κατασκευαστών, καναλαρχών, πετρελαιάδων, εκδοτών, εφοπλιστών-, που ελέγχει τη τοπική εξουσία, και πολύ δύσκολα θα επέτρεπε να θιγούν τα συμφέροντά της. Κατά κύριο λόγο φοροαποφεύγουν μέσω παράκτιων εταιρειών, και τζιράρουν χρήμα από κρατικές συμφωνίες. Πρόκειται γιά κρατικοδίαιτη ελίτ -το ιστορικό αντίστοιχο των μεγαλοτσιφλικάδων της τουρκοκρατίας, που λειτουργούν με τις γνωστές πυραμίδες προστασίας των υπαγωμένων τους. Τώρα με τη κρίση δέχονται πιέσεις, και μπροστά στο κίνδυνο να χάσουν, δεν κολώνουν να προβάλλουν και να χρηματοδοτούν οργανώσεις όπως τη χρυσή αυγή, προκειμένου να πιέσουν πολιτικές, πρόσωπα και καταστάσεις.
Η φοροαποφυγή ήταν στην ηθική των επιχειρηματιών κι ελεύθερων επαγγελματιών, και οι λογιστές τους είχαν γίνει εξπέρ στην απόκρυψη από πολύ παλιά. Τα κρατικά έσοδα πάντα βασίζονταν στους μισθωτούς οι οποίοι ακόμη και σήμερα πληρώνουν τη νύφη…
15. Φταίει το στραβό μας το κεφάλι γιατί είμαστε τεμπέληδες και καλοπερασάκηδες;
Δεν υπάρχει τίποτα κακό στο να επιδιώκει ο κάθε άνθρωπος να εργάζεται το λιγότερο δυνατό και να ευχαριστιέται τη ζωή το περισσότερο δυνατό. Αρκεί να μη το κάνει σε βάρος άλλων. Το αφεντικό στη δουλειά είναι τις περισσότερες φορές ένα τέτοιο παράδειγμα, ή ακόμα και οι εισοδηματίες, κληρονόμοι, ιδιοκτήτες ακινήτων, κ.ά.
16. Φταίνε οι δημόσιοι υπάλληλοι που είναι τεμπέληδες και διεφθαρμένοι.
Δεν υπάρχει τίποτα κακό στο να επιδιώκει ο κάθε άνθρωπος να εργάζεται το λιγότερο δυνατό και να ευχαριστιέται τη ζωή το περισσότερο δυνατό. Αρκεί να βοηθά το σύνολο. Η διαφθορά στο δημόσιο είναι ανεπτυγμένη και οφείλεται στο πρόσφατα εμφυτευμένο «καπιταλιστικό όνειρο», του νεοέλληνα μικροαστού. Ούτως ή άλλως ζούμε σ’ ένα τόπο ιστορικά βασανισμένο από τη πείνα και τυρρανισμένο από τ’ απωθημένα. Λίγο η διαφήμιση, λίγο το lifestyle, μπαίνει εύκολα «το χέρι στο μέλι», όταν έχεις πλάτες κι εξουσία.
17. Φταίει το στραβό μας το κεφάλι γιατί καταναλώναμε περισσότερο απ’ όσο παράγαμε.
Προβληματικό σκεπτικό.
Πεμπτουσία του καπιταλιστικού συστήματος είναι η κατανάλωση. Είναι το κίνητρο, που καθαγιαζόμενο μέσω της διαφήμισης παράγουμε όλο και περισσότερο, και να σωρεύουμε στις τσέπες των αφεντικών όλο και περισσότερα. Το εμπόρευμα έχει μπεί τόσο στη ζωή μας, που δηλητηριάζει τις σχέσεις μας, και αλλοτριώνει το χαρακτήρα μας.
Από την άλλη πάλι, μήπως να παράγουμε περισσότερο απ’ όσο καταναλώνουμε;
Μεγάλες βιομηχανικές παραγωγικές, «ορθολογικά ανεπτυγμένες» χώρες της δύσης, ή ακόμη και της άπω ανατολής, έχουν παραδόσεις εργασιακών σχέσεων –στρατοπέδων εργασίας, που δε γνωρίζω εαν είναι πρότυπα, ευζωίας κι ευτυχίας. Μάλλον τροφοδοτούν τους τζίρους των ψυχοφαρμάκων.
Το σκεπτικό της ερώτησης λοιπόν, έχει να κάνει με τον εγκλωβισμό, στο δίπολο, -παραγωγικότητα, μισθωτή εργασία,καταπίεση, υποχρέωση-, και -κατανάλωση, εκτόνωση, αλλοτρίωση, ψευτοαπόλαυση.
Συμπέρασμα: το ζήτημα είναι δομικό, είναι ηθικό, είναι ψυχολογικό, είναι αξιακό. Τουτέστιν, να απολαμβάνουμε εμείς, αυτά που παράγουμε εμείς.
18. Φταίει ο καπιταλισμός ή η φάρα μας;
Η αλήθεια είναι πως όπου επέδραμε ο καπιταλισμός, η κάθε χώρα είχε και τα δικά της προβλήματα, και πουθενά, εκτός από τις χώρες που τον εγέννησαν, δεν υλοποιήθηκε με τον «ορθολογικό» αστικοδημοκρατικό τρόπο της δύσης. Ο βιομηχανικός καπιταλισμός είναι ένα μόρφωμα που γεννήθηκε στη βόρεια Ευρώπη, κάτω από συγκεκριμένες ιστορικές, οικονομικές, θρησκευτικές, κοινωνικές, ακόμα και κλιματολογικές συνθήκες. Αναπτύχθηκε στη Δυτική Ερώπη, επεκτάθηκε στην υπόλοιπη ηπειρωτική ευρώπη, επιβλήθηκε στις αποικίες, ήλθε και στα Βαλκάνια, αλλά και σε όλες τις υπόλοιπες «υποανάπτυκτες» χώρες του κόσμου. Η επιβολή του σε περιοχές με διαφορετικές συνθήκες, όπως τα Βαλκάνια, στη Ρωσία, στη Νότια Ιταλία, στη Νιγηρία, ή τη Κίνα, δημιουργεί λόγω ασυμβατότητας με τις τοπικές παραδόσεις, παρενέργειες -δραματικά εξαμβλώματα, με οικονομικές συνέπειες, με κοινωνικές επιπτώσεις, με αίμα να κυλάει από την επιβολή του σε αποικίες, με στρατιές σκλάβων, με πολέμους, εμφύλιους και μη όπου επιβάλλεται. Στη κοινωνική οργάνωση μετουσιώνεται σ’ ένα εξάμβλωμα -παρωδία. Και είναι λογικό. Πως θα μπορούσε ας πούμε μιά βαριά βιομηχανία να ευδοκιμήσει παραγωγικά σε μιά χώρα με τους διπλάσιους βαθμούς κελσίου, και μηδαμινή πειθαρχική νοοτροπία; Ναι φταίει ο καπιταλισμός, που βάζει τις φάρες στο δικό του καλαπόδι. Κι όταν βάζεις φάρες στο καλαπόδι, θα θερίσεις μαφίες στη Ρωσία, εμφυλίους στη Νιγηρία, λαμογιά στα Βαλκάνια, καταπίεση στρατοπέδων συγκέντρωσης στη Κίνα… κ.ό.κ. Τι να κάνουμε η παραδοσιακή ιστορική τοπική κουλτούρα παίζει το ρόλο της….
19. Πως οι ελληνικές κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν το πρόβλημα;
Οι ελληνικές κυβερνήσεις ήταν, είναι και θα είναι ανίκανες να έχουν αποτέλεσμα, στο βαθμό που οι άνθρωποι που τις επανδρώνουν, δεν έχουν δουλέψει ποτέ τους κι αδυνατούν να παράγουν αποτέλεσμα, και να μπούν στη θέση των υπολοίπων ημών. Αλλά ακόμη κι έτσι να μην είναι, είναι τέτοιο το πλέγμα των συμφερόντων, των εξαρτήσεων διεθνών και μη, διαπλοκών συμφερόντων που πρέπει να υπηρετηθούν, που είναι αδύνατο να βρεθούν λύσεις προς όφελος της κοινωνίας. Όσο η κοινωνία έχει εναποθέσει τη τύχη της στην εξουσία, τόσο οι «λύσεις» θα είναι σε βάρος της. Έτσι το μόνο που κάνουν οι πολιτικοί, είναι να παίρνούν μέτρα που διευρύνουν τη κρίση, οδηγώντας τη κοινωνία στη χειρότερη προοπτική του εξανδραποδισμού της, έναντι πινακίου φακής για χάρη των αφεντικών και των μεγάλων εθνικών και πολυεθνικών εταιρειών. Τηρούν ισορροπίες μεταξύ των ελίτ …, κι όπου βγεί. Σε αυτές τις περιπτώσεις τη πληρώνουν οι αδύνατοι, δηλαδή η κοινωνία. Άλλωστε όλες οι κυβερνήσεις του κόσμου αδυνατούν –οι πιό ικανές επειδή δε το θέλουν- να μπούν στη θέση της κοινωνίας. Γι αυτό όσο πιο γρήγορα η κοινωνία απελευθερωθεί από δαύτους, τόσο πιό καλά για όλους μας.
20. Πότε θα ξαναγίνουμε όπως πριν;
Δε πρόκειται να ξαναγίνουμε όπως πρίν. Τουλάχιστον όχι σε ποσοτικό επίπεδο. Η συνταγή που επιλέχθηκε προτάσσει την ανταγωνιστικότητα. Που σημαίνει ότι θα πρέπει τα μεροκάματα να πεσουν σε …αφρικανικά επίπεδα, ώστε να γίνει η οικονομία ανταγωνιστική συμφωνα με τα καπιταλιστικά πρότυπα. Εκατομμύρια κινέζοι εργάζονται σε συνθήκες δουλείας, και αυτό είναι το πρότυπο ανταγωνιστικότητας που νομίζω δε θα θέλαμε να ζήσουμε… Άρα δεν είναι μόνο η ελλάδα, δεν είναι μόνο η ευρώπη, είναι ένα παγκόσμιο ζήτημα. Λέγεται μετάλλαξη του καπιταλισμού σε παγκόσμια νεοφεουδαρχία.
21. Πότε θα έρθει η ανάπτυξη;
Ανάπτυξη θα έρθει όταν εσύ φτωχύνεις. Όταν τα μεροκάματα γίνουν «ανταγωνιστικά», όταν το δημόσιο θα περιορισθεί σε ρόλο νυχτοφύλακα-μπάτσου, και τραπεζίτη, όταν δε θα υπάρχει πρόνοια, παιδεία, υγεία, παρά μόνο για τους λίγους έχοντες. Η Γουατεμάλα είναι ένα τέτοιο υπόδειγμα ανάπτυξης. Οι μεγάλες εταιρείες θα αυξάνουν τα κέρδη τους, και τα νοικοκυριά θα φτωχαίνουν, ζώντας μ’ ένα πιάτο φαϊ. Όταν ένας βγάζει τρισεκατομύρια, και οι υπόλοιποι λιμοκτονούν, ο μέσος όρος δείχνει την ανάπτυξη μιάς χώρας. Αυτό είναι ανάπτυξη γι αυτούς.
22. Κι αν ψηφίσουμε αριστερά;
H αριστερα δεν είναι παρά μιά παραλλαγή της σοσιαλδημοκρατίας. Μπορεί ίσως να «απαλύνει» γιά λίγο τους όρους της εκμετάλλευσης, όμως δε θα πάψει να συντηρεί τους βασικούς κανόνες της λειτουργίας του συστήματος, τη κεφαλαιοκρατική τπυ –κερδοσκοπική του φύση, και τη κρατική κοινωνική καταδυνάστευση.
23. Πως διαμορφώνεται το τοπίο στο κόσμο;
Από μελέτη της Credit Swiss (μεγάλη ελβετική τράπεζα), το 8,7% του πληθυσμού της γής, κατέχει το 82% του παγκόσμιου πλούτου. Η καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση, δείχνει μιά προοπτική όπου 2-3 μεγάλες συμμαχίες πολυεθνικών εταιρειών δημιουργούν συμμαχίες, που ανταγωνίζονται η μία την άλλη στη παγκόσμια κατανομή. Θα ελέγχουν την υδρόγειο με ιδιωτικούς στρατούς κι αστυνομίες, θα ελέγχουν τη διατροφή με μεταλλαγμένα που θα εμφανίζονται σαν ευλογία μπροστά στο φάσμα της πείνας, θα ελέγχουν το νερό και όλες τις πλουτοπαραγφωγικές πηγές. Τα εθνικά κράτη θα είναι ένα μικρό διάλειμα στην ανθρώπινη ιστορία, οι κοινωνίες θα έχουν χάσει τις παραδόσεις τους, και οι άνθρωποι θα ζουν για να εργάζονται, έχοντας μετατραπεί σε άνοες μαζανθρώπους – εργασιακά υποζύγια.
24. Τι συμπεράσματα βγαίνουν με βάση τις αξίες μας;
Το συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι θα πρέπει να καταλάβουμε ότι μιά κοινωνία που εστιάζει στο ατομικό κέρδος σαν αξία, θα έχει αυτά τα αποτελέσματα.
Θα πρέπει να αλλάξουμε νοοτροπία. Να καταλάβουμε ότι το παιχνίδι της οικονομίας παίχθηκε από τη πλευρά των κερδοσκόπων που με τη βοήθεια του κράτους κέρδισαν σε βάρος μας. Ο πραγματικός πλούτος παράγεται από τους εργαζόμανους, και μόνοι αυτοί έχουν δικαίωμα να τον απολαμβάνουν. Να καταλάβουμε ότι το παιχνίδι είναι στημένο, όπως στο καζίνο που η μπάνκα πάντοτε κερδίζει…
Θα πρέπει να καταλάβουμε ότι τα μέσα παραγωγής ανήκουν σε αυτούς που τα δουλεύουν, και το παραγόμενο αποτέλεσμα θα πρέπει να το μοιραζόμαστε ισότιμα μεταξύ μας. Κανείς δεν είναι ανώτερος από το διπλανό του, γιατί όλοι μας ανάλογα με τις ιδιότητες μας έχουμε δυνατότητες και αδυναμίες. Κανείς δεν αξίζει να είναιο πιο πλούσιος από τον άλλον, αφού σε αυτόν τον άλλον οφείλει το πλούτο του.
Τι πρέπει να κάνουμε;
Να ξαναβρούμε τον εαυτό μας. να ξανασυναντηθούμε με τα παιδιά μας, τα ξαδέρφια μας, το γείτονά μας. να φτιάξουμε κοινότητες. Κοινότητες διαβίωσης και κοινότητες αγώνα, χωρίς αρχηγούς. Να απελευθερωθούμε από τα δεσμά του κράτους και του κεφάλαιου. Μέσα από συνελεύσεις ν’ αποφασίζουμε για ότι μας αφορά, ισότιμα κι ελεύθερα. Να καταλάβουμε τους χώρους εργασίας και μαζί με όλους να αυτοδιευθύνουμε τα εργοστάσια και γενικότερα τους τόπους και τρόπους παραγωγής.
Να δημιουργήσουμε την ομόσπονδη αυτοδιευθυνόμενη κοινωνία των ελεύθερων και ίσων. Να αγωνισθούμε για τη κοινωνική απελευθέρωση.