Η ΑΝAΠΤΥΞΗ, Η YΦΕΣΗ, ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟI ΔΕIΚΤΕΣ ΚΑΙ ΤΙ ΣΗΜΑIΝΟΥΝ

Ο μύθος της ανάπτυξης
Τους τελευταίους μήνες μια μαγική λέξη ακούγεται απ’ άκρη σ’ άκρη της Ελλάδας: ανάπτυξη. Η κυβέρνηση και όλο το mediaκο σύστημα  προσπαθούν να μας πείσουν ότι πλέον οι θυσίες μας έπιασαν τόπο και ότι να, τώρα βγαίνουμε από τα μαύρα χρόνια της ύφεσης και μπαίνουμε στα φωτεινά της ανάπτυξης.
Ίσως αυτή η προσπάθεια μάλιστα να φέρνει και αποτελέσματα, αν πιστέψουμε τις εταιρείες δημοσκοπήσεων που εμφανίζουν το «κλίμα» να αντιστρέφεται. Αλλά σε αυτό το προπαγανδιστικό όργιο, συμμετέχει και σύμπασα η αντιπολίτευση, από την άκρα δεξιά, έως την αριστερά. Aυτοί, αμφισβητούν την πολιτική του πρωθυπουργού και έχουν άλλες – καλύτερες – προτάσεις, που θα φέρουν την πολυπόθητη ανάπτυξη. Κανένας όμως δεν λεει τι είναι αυτή η περιβόητη ανάπτυξη. Τι σημαίνει; Γιατί όλοι την περιμένουν; Ποιους ωφελεί και γιατί; Και το κυριότερο: τι καλό μπορεί να φέρνει στη ζωή μας, αν φέρνει;
Είναι γεγονός ότι ελάχιστοι κάνουν αυτές τις απλές ερωτήσεις, παρά το ότι υπάρχουν στρατιές «ειδικών της οικονομίας»  που με ύφος χιλίων καρδιναλίων, αραδιάζουν πολύπλοκους οικονομικούς όρους ––ανάπτυξη, ύφεση, πλεόνασμα, έλλειμμα, ακαθάριστο εγχώριο προϊόν, κατά κεφαλήν εισόδημα, στασιμοπληθωρισμός-   οπότε, δεν υπάρχουν και απαντήσεις. Η ανάπτυξη είναι κάτι γενικά και αόριστα καλό και διαχρονικά η κυρίαρχη προπαγάνδα την ταυτίζει εσκεμμένα με την έννοια της προόδου, και ποιος δε θέλει την πρόοδο;  Και είναι επίσης γνωστό ότι η γλώσσα είναι ένα πανίσχυρο μέσο. Όποιος την εξουσιάζει δίνοντας αυτός πρώτος τα νοήματα στις λέξεις, έχει κάνει ένα μεγάλο βήμα προς την επιτυχία του σκοπού του.
Ας δούμε λοιπόν, τι είναι τελικά αυτή η ανάπτυξη;
Αν ρωτήσετε έναν οποιοδήποτε οικονομολόγο να ορίσει τη λέξη, θα σας πει τον εξής πάνω κάτω απλό ορισμό: ανάπτυξη είναι η οικονομική μεγέθυνση, της οποίας μία -η πλέον σημαντική- παράμετρος, είναι η συνεχής αύξηση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ). Αν το πηγαίνατε ακόμα παραπέρα και τον ρωτούσατε τι μετρά ο δείκτης της ανάπτυξης, θα παίρνατε την επίσης απλή απάντηση: μετρά την κερδοφορία των επιχειρήσεων, δηλαδή την απόδοση του επενδυμένου κεφαλαίου. Δηλαδή, η κερδοφορία του κεφαλαίου προκύπτει από την εντατική εκμετάλλευση της ανθρώπινης εργασίας και των φυσικών πόρων, η οποία και τελικά φέρνει κέρδος στον «επενδυτή». Κατά ποία έννοια όμως αυτή η ολοένα και μεγαλύτερη εκμετάλλευση της εργασίας (στη τεχνική γλώσσα: ανθρώπινοι πόροι), δηλαδή της δικιάς μας εργασίας, αλλά και η ολοένα και πιο εντατική εκμετάλλευση των πλανητικών πόρων, συντελούν στην ευημερία της κοινωνίας; Αυτή μάλλον είναι μια ερώτηση για την οποία δύσκολα θα πάρετε κάποια σαφή απάντηση. Το πολύ – πολύ ο οικονομολόγος μας, να σας πει ότι η αύξηση του ΑΕΠ αυξάνει την πίτα, οπότε τι διάολο, θα περισσέψει κάτι και για σας…Αν επιπλέον τον ρωτήσετε πώς με δεδομένο τους πεπερασμένους πόρους του πλανήτη η συνεχής ανάπτυξη θα είναι αέναα δυνατή, μάλλον θα σας κοιτάξει περίεργα.
Αυτές οι ερωτήσεις όμως είναι πολύ ουσιαστικές, μιας και η οικονομία (στην οποία έχει κυριαρχήσει ο χρηματοπιστωτικός τομέας) έχει περιέλθει σε κρίση, κρίση που μετατράπηκε σε δημοσιονομική (κρίση χρέους) και μας κατατρύχει.
Τι είναι η χρηματοπιστωτική οικονομία; Με απλά λόγια η προεξόφληση της δυνητικής παραγωγής. Δηλαδή ο επενδυτής – δανειστής προεξοφλεί ότι θα υπάρχει συνεχής ανάπτυξη, ούτως ώστε να μπορέσει να εισπράξει το κέρδος από αυτή. Πράγμα κομματάκι δύσκολο, γιατί για να συμπέσει η πραγματική παραγωγή με την προβλεφθείσα (και ήδη κεφαλαιοποιημένη) πρέπει κάθε αστάθμητος παράγοντας να αποκλειστεί από την παραγωγική διαδικασία, που σημαίνει ότι η οικονομία, πρέπει να διευθυνθεί με στρατιωτικό τρόπο, να συμπιεσθούν οι διεκδικήσεις των εργαζομένων, να αποκλεισθούν οι κοινωνικές διαπραγματεύσεις και να κατασταλεί αποτελεσματικά κάθε δύναμη αμφισβήτησης. Έτσι εξηγείται και η ραγδαία μετατόπιση των μοντέρνων κοινωνιών προς τον αυταρχισμό, αφού για να επιτευχθεί αυτό απαιτείται άρση των δημοκρατικών διαβουλεύσεων και καταστολή των κοινωνικών κινημάτων – χαρακτηριστικά όλα του ολοκληρωτικού κράτους, προς το οποίο τείνουν όλο και περισσότερο οι ανεπτυγμένες δυτικές κοινωνίες από τη δεκαετία του ‘80 και ύστερα (και αυτό εξηγεί επίσης την επιτυχία της Κίνας) (1).
Έτσι για να ξαναγυρίσουμε στο αρχικό μας ερώτημα θα πρέπει να αναρωτηθούμε που χωράμε όλοι εμείς σε αυτά;
Είναι προφανές ότι η οικονομική ανάπτυξη δε σημαίνει και ευημερία και για εμάς. Δε μπορεί να λύσει τα προβλήματά μας. Σήμερα η παραγωγική δυνατότητα ενός εργαζομένου στο Δυτικό κόσμο, είναι διπλάσια απ’ ότι ήταν πριν 50 χρόνια κι όμως οι αμοιβές αποπληθωρισμένες έχουν υποχωρήσει μέχρι και 80%!!! Δηλαδή παράγουμε διπλάσια και αμειβόμαστε υποπολλαπλάσια. Παρ’ όλα αυτά τα όρια συνταξιοδότησης ανεβαίνουν, ενώ η ανεργία καλπάζει, αφαιρώντας από όλο και μεγαλύτερα κομμάτια του πληθυσμού τη δυνατότητα αξιοπρεπούς διαβίωσης. Ταυτόχρονα, παράγονται όλο και περισσότερα αγαθά, οπότε οι κεφαλαιοκράτες πρέπει να «ανοίγουν» συνεχώς και νέες αγορές για να απορροφηθούν, κατατρώγοντας τα πλανητικά αποθέματα πρώτων υλών και αστικοποιώντας ολοένα και μεγαλύτερα κομμάτια του παγκόσμιου πληθυσμού.  Μια αδιέξοδη κατάσταση, που οδηγεί αναμφίβολα στη καταστροφή.
Η σημερινή λυσσαλέα επίθεση των καταφανώς τρομαγμένων κεφαλαιοκρατικών ελίτ στις κοινωνίες από την εκμετάλλευση του οποίων εξασφαλίζουν την υπεροχή και τα προνόμιά τους, η αδυσώπητη καταλήστευση όσων απομένουν αιχμάλωτοι στη μισθωτή εργασία και η αδιαφορία ––ουσιαστικά μεθοδευμένη εξόντωση–– για τη αυξανόμενη μάζα που καταφανώς περισσεύει, δεν λύνουν το παραπάνω δομικό πρόβλημα, τουναντίον το επιτείνουν. Επικρατούσα στρατηγική σε αυτές τις συνθήκες είναι το «ο σώζων εαυτόν σωθήτω», και ο απεγνωσμένος αγώνας  των κατεχόντων για διασφάλιση των αθέμιτων κεκτημένων τους, εξομοιώνει όλο και περισσότερο τον παγκόσμιο καπιταλισμό των ημερών μας με το οργανωμένο έγκλημα.
Λοιπόν κάτι πρέπει να κάνουμε. Αν η ανάπτυξη σημαίνει περισσότερα κέρδη για τους λίγους, μάλλον ήρθε η ώρα να αμφισβητήσουμε αυτό το ιδεολόγημα. Αν η εργασία μας γίνεται μέσω της τεχνολογίας όλο και πιο παραγωγική, μάλλον ήρθε η ώρα αντί να παράγουμε ολοένα και περισσότερα, να δουλεύουμε όλοι, αλλά ολοένα και λιγότερο. Αν η κατανάλωση ολοένα και περισσότερων αγαθών σημαίνει ολοένα και μεγαλύτερη καταλήστευση των πλανητικών πόρων, μάλλον ήρθε η ώρα να μειώσουμε τη παραγωγή και τα καταναλωτικά μας πρότυπα. Αν τα ιδεολογήματα της «οικονομίας» οδηγούν σε ένα γενικευμένο κοινωνικό πόλεμο, χωρίς στρατηγική, χωρίς ηθικούς κανόνες, αναστολές και οίκτο, τότε ήρθε η ώρα να αποδομήσουμε αυτά τα ιδεολογήματα και να προτάξουμε το δικό μας συμφέρον και τη δική μας ηθική.
Αν λοιπόν κάποιος πολιτικάντης, κάποιος οικονομολόγος, κάποιος ένθερμος θιασώτης της «ανάπτυξης» (άνθρωποι δηλαδή που είναι επιστήμονες στην πολιτικολογία, την αριθμολαγνεία και τους διπλωματικούς ελιγμούς, αλλά για τα πρακτικά προβλήματα δεν έχουν καμιά απάντηση, γιατί τα βλέπουν μέσα από τα παραμορφωτικά γυαλιά κάποιας ιδεολογίας), προσπαθεί να σας πείσει για το καλό που σας περιμένει, κάντε του μερικές απλές ερωτήσεις παραφράζοντας τον Βίλχελμ Ράιχ: «Τι κάνεις στην πράξη για να μας χορτάσεις, χωρίς να δυστυχήσουν άλλοι άνθρωποι; Τι κάνεις για να καταπολεμήσεις τις χρόνιες αρρώστιες, τι κάνεις για την ευτυχία του παιδιού, τι για να εξουδετερώσεις τη φτώχεια, τι για ν’ αποσοβήσεις τη συντριβή πολύτεκνων μητέρων, τι για να βελτιώσεις την υγιεινή των πόλεων και της κατοικίας; Τι; Τι; Τι; Και μη φλυαρείς, αλλά δώσε μας μια συγκεκριμένη απάντηση, ειδάλλως κλείσε το στόμα σου».