Αντί γιά μετάσταση, στη μεριά μας έχουμε μετάλλαξη…

Πρόκειται γιά την είσοδο σ’ένα σκοτεινό λαβύρινθο. Πολυδαίδαλο μ’ επικίνδυνες προεξοχές βράχων, με απότομες γωνίες, με γκρεμούς, δηλητηριώδη φίδια και σκοτάδι. Τόσο επικίνδυνο που δε γνωρίζω αν θα βγούμε ποτέ από κεί. Κι αν βγούμε δε γνωρίζω αν θάμαστε πιά οι ίδιοι.

Δε ξέρω άλλη περίοδο μέσα στη σύγχρονη ιστορία που ο δυτικός κόσμος οπισθοχωρεί. Ακόμη και ο τελευταίος μεγάλος πόλεμος, φάνηκε σαν αιφνίδιο διάλλειμμα αξιακής στασιμότητας μιάς ιστορίας που δε γυρίζει πίσω, μιάς ιστορίας προόδου και βελτιώσης των συνθηκών της ζωής και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Όχι πως δε ξέραμε ότι το κράτος πρόνοιας, δεν ήταν παρά η μάσκα που έκρυβε το κτήνος των επικυρίαρχων. Όμως η αποκάλυψή του, γίνεται τόσο απροκάλυπτα.

Η εγκύκλιος ενός υπουργού, γιά την εκπαραθύρωση των εκπαιδευτικών με 67% αναπηρία, που επισημοποιεί τη θεμελίωση ενός σύγχρονου καιάδα.

Η απόφαση άλλου υπουργού να ξεμπροστιάζονται συνάνθρωποι, -οι οροθετικές, που μιά υποκριτική κοινωνία εθνικών χρηστών ηθών, εκκολάπτει κι οδηγεί στη πορνεία -εμπορικό μέσο για την υλοποίηση του συμβολαίου τους με το θάνατο.

Οι δηλώσεις του βουλευτή ενάντια στο δικαίωμα των ανθρώπων να ζούν με ευημερία θεωρείται η καταστροφή της ελλάδας.

Ποινικοποιείται η ευημερία των ανθρώπων, ποινικοποιείται το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης, ποινικοποιείται η ασθένεια και η αναπηρία. Απαγορεύονται οι διαδηλώσεις απαγορεύονται οι εκδηλώσεις στο δημόσιο χώρο, και κλείνει η δημόσια τηλεόραση, -το δικό τους όργανο προπαγάνδας, ως « άντρο κακοδιοίκησης». Τα ιδιωτικά κανάλια προάγουν καλύτερα τα ήθη..

Γι αυτό και στις κοινωνικές ειδήσεις, τα media απαυγάζουν τις δικές τους αξίες:

Είναι η πρώτη φορά μετά από χρόνια, που εδώ στην ελλάδα του 2013 μαθαίνουμε πρωτοσέλιδα, ότι η γύμνια είναι αδίκημα, και το ανθρώπινο σώμα είναι ντροπή.

Είναι η πρώτη φορά που μαθαίνουμε από επιστήμονα –πολιτικό ότι υπάρχουν δύο αλήθειες γιά το χορό του Ζαλόγγου: άλλη είναι η ιστορική επιστημονική, κι άλλη είναι η πολιτική. Αλήθεια με πόσα επιστημονικο- πολιτικά παραμύθια…που μας μεγάλωσαν;

Είναι η πρώτη φορά που ένα τραγούδι, αντιμετωπίζεται με μίσος και φόβο. Είναι η πρώτη φορά;

Μάλλον όχι. Μάλλον πέσανε πολλά μαζί και μας είναι δυσκολοχώνευτα. Εμείς θα προτιμήσουμε το δρόμο της αντίστασης Της δασκάλας με το τραγούδι για τον Κεμάλ που ήθελε να αλλάξει τον κόσμο. Θα προτιμήσουμε το δύσκολο δρόμο, όπως η οικογένεια των δολφονημένων από το μαχαίρι ενός ασυνείδητου φτωχοδιάβολου, που με μιάν επιστολή τους ανέκοψαν, τη ρατσιστική μπόχα πριν αναδυθεί.

Νιώθουμε ότι πλησιάζει η ώρα που θα πούμε: ΩΣ ΕΔΩ! Πάμε γι αντεπίθεση! Πάμε για κοινωνική αντεπίθεση! Να τα πάρουμε όλα πίσω, αφού όλα μας ανήκουν.

Με αφορμή την επανοικειοποίηση του δημόσιου χώρου, η τουρκία μεταλαμπαδεύει ένα φως. Μια κρυφή ελπίδα, μοιάζει ν΄αναγεννάται, αλλά μάλλον είναι φρούδα. Μιά ελπίδα μετάστασης της φωτιάς προς τη μεριά μας. Φοβάμαι όμως πως αντί γιά μετάσταση, στη μεριά μας έχουμε μετάλλαξη. Σαν να οδεύουμε προς απανθρωποίηση. Μας θέλουνε υπάνθρωπους. Χωρίς κρίση, χωρίς αξίες, χωρίς ανθρωπιά, χωρίς ελευθερία, χωρίς συναίσθημα. Πραγματικός βομβαρδισμός. Η «λανθάνουσα γλώσσα» του περιφερειάρχη καταδεικνύει ένα πνεύμα που υποπίπτει ασυνείδητα. Ίσως να μην είναι ούτε κακός άνθρωπος, ούτε αμόρφωτος. Το αντίθετο μάλιστα, καλών προθέσεων άνθρωπος είναι (αν κι εξουσιολάγνος). Ίσως απλώς να μίλησε ασυνείδητα. Εδώ μοιάζει η μετάλλαξη να έχει εκκινήσει…και μάλιστα σε δημόσιο λόγο.

Εμείς θα κρατήσουμε τη δάδα αναμμένη όσο αντέξει μέσα στο λαβύρινθο που μοιάζει να μπαίνουμε. Θ’ αναζητούμε χώρους κι ανθρώπους ελεύθερους.Φάρος μας οι αξίες μας, φάρος μας η κρίση μας, φάρος μας οι ελπίδες μας και τα οράματά μας από ένα κόσμο παλιό, μα τόσο ερχόμενο από το μέλλον κι εντελώς καινούργιο κι αχρησιμοποίητο. Αυτό το κόσμο θα διασώσουμε, κρυφά από τους άλλους, τους μεταλλαγμένους. Εάν είσαι από εμάς έλα.

Δε φοβόμαστε τίποτα.

Έχουμε Αζυμούθιο.

«Η σχέση του δημόσιου και ιδιωτικού σε μία κοινωνία αντικατοπτρίζει το βαθμό ακμής ή παρακμής. Ιστορικά έχει αποδειχθεί ότι στις κοινωνίες που ακμάζουν υπάρχει ανεπτυγμένη η συλλογικότητα και αποτυπώνεται η κυριαρχία του δημοσίου στο ιδιωτικό, ενώ σε κοινωνίες που βρίσκονται σε κρίση, η ανάπτυξη των ιδιωτικών συμφερόντων επισκιάζουν το δημόσιο, και ο δημόσιος χώρος επιδέχεται πιέσεις.»
(Σαρηγιάννης Γ., 2002)
Ο Δημόσιος Χώρος αποτελεί μοναδικό χωρικό πεδίο όπου οι άνθρωποι μπορούν να βρίσκονται ελεύθερα (και σε μεγάλους αριθμούς), χωρίς να υπάρχουν εμπορικά ή οικονομικά κίνητρα. Συνιστά τον τόπο της βιωμένης εμπειρίας, των κοινωνικών και διαπροσωπικών σχέσεων, της συλλογικής κουλτούρας και παράδοσης, της ελεύθερης δημόσιας έκφρασης και του διαλόγου, καθώς και το χώρο της διαμόρφωσης της πολιτικής ταυτότητας, της κοινωνικής συνείδησης, των συλλογικών διεκδικήσεων. Ο δημόσιος αστικός χώρος, και η μορφή του, αποτελούν τον καθρέφτη της κοινωνικής σύστασης της πόλης και των σχέσεων μεταξύ των κατοίκων της· «Οι δημόσιοι χώροι αποτελούν ένα παράθυρο στην ψυχή της πόλης» (Sharon Zukin, 1995). Πρόκειται για δημόσιο αγαθό. Άλλο ένα το οποίο θυσιάζεται στο βωμό της αγοράς.
Τα παραδοσιακά χαρακτηριστικά της αθηναϊκής πολεοδομίας, όπως η έλλειψη σχεδιασμού και δαπανών, η γενικευμένη αυθαιρεσία και η κερδοσκοπία πάνω στη γη δεν επέτρεψαν τη δημιουργία μιας «ευρύχωρης» πόλης με πλούσιους και άνετους δημόσιους χώρους. Το πρόβλημα της έλλειψης δημοσίων χώρων εντάθηκε και ως ένα βαθμό έλαβε νέα μορφή κατά την τελευταία δεκαπενταετία και ιδιαίτερα μετά την ανάληψη της διοργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων. Τα σχέδια για τη βιώσιμη ανάπτυξη της πόλης που είχαν εκπονηθεί κατά τη δεκαετία του ’80 εγκαταλείφθηκαν, και αντικαταστάθηκαν από «νέες πολιτικές πρακτικές, κύρια στοιχεία των οποίων είναι η εμπορευματοποίηση και η ιδιωτικοποίηση των δημόσιων χώρων» (Ν. Μπελαβίλας 2005), οι συμπράξεις ιδιωτικού και δημόσιου τομέα και η εξασφάλιση καλύτερων προϋποθέσεων για ιδιωτικές επενδύσεις.
Τα τελευταία 3 χρόνια, με άλλοθι την οικονομική κρίση, επικρατεί όλο και εντονότερα η αίσθηση ότι το μόνο ωφέλιμο είναι το οικονομικά επικερδές. Ταυτόχρονα η αδυναμία του κράτους να διαχειριστεί τις συνθήκες, βολικά μεταφράζεται ως αδυναμία δική μας, και λύση δεν είναι άλλη από την ιδιωτικοποίηση. Δημόσια επικοινωνία (ΟΤΕ), δημόσιο νερό (ΕΥΔΑΠ), δημόσια ενημέρωση (ΕΡΤ)… όλα έχουν μια τιμή. Έτσι κι ο δημόσιος χώρος τεμαχίζεται και πωλείται. Οι παραλίες γίνονται ιδιωτικές, οι πλατείες γεμίζουν τραπεζοκαθίσματα της καφετέριας που κατέθεσε την καλύτερη οικονομική προσφορά, κάθε διαθέσιμος χώρος διατίθεται για διαφήμιση.
«Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο δημόσιος χώρος μεταφράζεται από την Τοπική Αυτοδιοίκηση ως ιδιωτικός χώρου του δήμου. Ουσιαστικά η λέξη δημοτικός χώρος ισοδυναμεί πρακτικά με την κατά βούληση χρήση του χώρου από πλευράς του δήμου. Αναλόγως και από ιδιώτες. Ουσιαστικά πρόκειται για μία απάνθρωπη κι άκρως αντιδημοκρατική στάση που αλλοιώνει το αστικό τοπίο και αιχμαλωτίζει τις ελάχιστες σπιθαμές γης σε εμπορικές δραστηριότητες.» (Δ. Χλωπτσιούδης, 2012)
Στο δήμο Αμαρουσίου αντίστοιχα τα παραδείγματα είναι πάρα πολλά. Σημαντική απώλεια δημόσιου χώρου για τον δήμο, όταν παραχωρήθηκαν από την πολιτεία 43 στρέμματα δημόσιας γης που άνηκαν στον ΟΕΚ (Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας) για την κατασκευή του «Χωριού Τύπου» του Αθήνα 2004. Το «Χωριό Τύπου» δεν άνοιξε ποτέ αφού στη θέση του το 2006 ανοίγει το «the Mall Athens». Έναντι των 75.000τμ καταναλωτικού ναού, ο κ. Λάτσης είχε υποσχεθεί την δημιουργία δημόσιου πάρκου υψηλού πρασίνου στα υπόλοιπα στρέμματα. Πράσινο σήμερα δεν υπάρχει πουθενά στη γύρω περιοχή, ενώ το μεγαλύτερο αυθαίρετο της Ευρώπης συνεχίζει να λειτουργεί. Η συνεισφορά της ελληνικής πολιτικής ελίτ (Σημίτης, Καραμανλής, Λαλιώτης, Βενιζέλος, κα) για την πραγματοποίηση του έργου, όπως και η μηδενική αντίδραση των διαδοχικών κυβερνήσεων έκτοτε, είναι εντυπωσιακή.
Βέβαια η καταπάτηση του Δημόσιου Χώρου δεν εκφράζεται πάντα σε τόσο μεγάλες κλίμακες, αλλά βρίσκεται και στην πραγματικότητα των μικρών πεζοδρόμων, των πλατειών γειτονιάς, των τοπικών κέντρων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η αξιοποίηση της περιοχής γύρω από τον σταθμό ΗΣΑΠ Αμαρουσίου, όπου αναλόγως την εποχή οι χώροι συνάντησής μας γεμίζουν περίπτερα που πουλάνε κάθε είδους προϊόντα. Από το πανηγύρι δεν λείπει ένα μικρό Λούνα Παρκ και η εκκωφαντική (κακόγουστη) μουσική. Μάλιστα για την έκδοση αδείας εκμετάλλευσης των περιπτέρων υπάρχει online αίτηση στο site του δήμου (http://www.maroussi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=146), μαζί με μια πληθώρα άλλων αδειών που αφορούν στην εμπορική αξιοποίηση του δημόσιου χώρου. Ανάμεσα στις κατηγορίες συναντάμε «Άδεια Μικροπωλητή», άδειες σχετικές με «φωτεινές επιγραφές, διαφημιστικές στήλες», ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η επιλογή των λέξεων για την «Κατάληψη κοινόχρηστων χώρων για πρατήριο υγρών καυσίμων» και την «Κατάληψη κοινόχρηστων χώρων για τραπεζοκαθίσματα». Στεκούμενοι στην τελευταία κατηγορία αξίζει να αναφερθούμε στην έμμεση αναγνώριση της κατάχρησης του κοινόχρηστου χώρου και η μετατροπή του σε ένα δάσος από καρεκλάκια κι ομπρελίτσες της κάθε καφετέριας, όπως συμβαίνει στην πλατεία Εθ.Αντιστάσεως, πίσω από τον ΗΣΑΠ. Ναι, αυτός ο χώρος κάποτε ήταν μια ελεύθερη πλατεία στην οποία μπορούσαμε να συνευρεθούμε χωρίς να χρειαστεί να καταβάλλουμε τα 5 ευρώ του καφέ. Οι οικονομικές συγκυρίες χρησιμοποιούνται για άλλη μια φορά, αιτιολογώντας την παράλογα αυξημένη κατάληψη του ελεύθερου χώρου που μας ανήκει. Μάλιστα τον προηγούμενο μήνα σε ένα μοίρασμα που επιχειρήθηκε από το «Αζυμούθιο» στον εν λόγω χώρο συναντήσαμε τις έντονες αντιδράσεις των υπευθύνων, με πρόφαση ότι «ενοχλούμε τους πελάτες» όταν διανέμουμε δωρεάν την εφημερίδα μας. Δηλαδή ο δημόσιος χώρος και η δράση μέσα σε αυτόν, πλέον ελέγχεται από εμπορικά συμφέροντα. Και αν αυτό το συμβάν μοιάζει υπερβολικό, πληροφορούμε τον κάτοικο Αμαρουσίου ότι υπάρχει στο site του δήμου και «Έκδοση άδειας χρήσης μουσικών οργάνων». Δηλαδή αν θέλουμε να βγούμε σε μια πλατεία με την παρέα μας να παίξουμε μουσική, πρέπει να ζητήσουμε ειδική άδεια από τις δημοτικές αρχές. Μην τυχόν και ενοχληθεί κανένας πελάτης…
Εδώ έχε νόημα να θίξουμε και την «Βιοκλιματική Ανάπλαση Ιστορικού και Εμπορικού Κέντρου Αμαρουσίου», όπως προωθείται. Διαβάζοντας λοιπόν τα στοιχεία που παραθέτει ο δήμος (http://www.maroussi.gr/appdata/usertexts/images/2013/01/dhmosios_dialogos_gia_bioklimatikh_anaplash.pdf) περί διαφάνειας διαδικασιών, περί δήθεν αναβάθμισης πρασίνου, περί δημιουργίας «πίδακων νερού και εναλλακτών αέρα» (?!), φτάνουμε στους στόχους της ανάπλασης. Από τους 6 κύριους που τίθενται, οι 2 είναι οι εξής:
«Η αισθητική και λειτουργική αναβάθμιση του ιστορικού εμπορικού κέντρου.»
«Η αναβάθμιση και ανάδειξη της τοπικής αγοράς, με την προσθήκη στοιχείων που θα αναδεικνύουν την ταυτότητα και το χαρακτήρα της, στοιχείο που σήμερα λείπει και αποτελεί μεγάλο ανταγωνιστικό μειονέκτημα.»
Δηλαδή στην αναδιαμόρφωση του δημόσιου χώρου του Αμαρουσίου (Πλ. Αγίας Λαύρας, οδοί Ερμού, Δήμητρος, Πλαστήρα, κα), είναι βασικό μέλημα τα εμπορικά και οικονομικά οφέλη. Άλλη μια φορά που κυρίαρχη αξία είναι η εμπορική, που οι χώροι που μας ανήκουν θυσιάζονται στις αγορές, που η ποιότητα ζωής μας παίρνει μια τιμή.
Ο Δημόσιος χώρος, ο Ελεύθερος χώρος, ο Κοινωνικός χώρος είναι χώρος που μας ανήκει. Είναι ο χώρος της κοινής ζωής μας. Δεν αρκεί η αντίσταση και η υπεράσπιση αυτών που μας μένουν. Είναι επιτακτική η διεκδίκηση και νέων πεδίων ελεύθερης συνεύρεσης, όπου θα αναζητούμε την ιδιαίτερη ταυτότητά μας, την ταυτότητα της γειτονιάς μας, την κουλούρα μιας κοινότητας. Να δώσουμε αξία στην χρήση της γης και όχι στο εμπορευματικό της αντίκτυπο. Συμμετέχουμε σε αυτοοργανομένες  συνελεύσεις, όπου παίρνουν οι χρήστες τις αποφάσεις για τους χώρους που κατοικούν. Οι ελεύθεροι δημόσιοι χώροι δεν είναι ουτοπίες, εμείς τους διαμορφώνουμε, είναι οι χώροι που ζούμε, είναι τα σπίτια μας…

ΟΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΚEΣ ΘΕΩΡIΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜOΣΙΟ ΧΩΡΟ
Ο «κοινωνικός χώρος»
στον Lefebvre

Την δεκαετία του ’60 το ζήτημα του χώρου αποτελεί κεντρικό σημείο ενδιαφέροντος των θεωρητικών ρευμάτων της εποχής, όπως Καταστασιακοί, Υπαρξιστές κλπ. Ο Henri Lefebvre υπήρξε ένας από τους θεωρητικούς, που ασχολήθηκε έντονα με τον ρόλο του χώρου. Στην διαλεκτική μεταξύ χώρου – κοινωνίας, ο Lefebvre υποστήριξε ότι ο «κοινωνικός χώρος» αποτελεί πεδίο εσωτερικών εντάσεων, όπου εντοπίζονται οπές της κανονικότητας, πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη αντίρροπων δυνάμεων. Ο κοινωνικός χώρος είναι κάτι ανεξαρτητοποιημένο, κάτι δυναμικό που έχει «δική του ζωή», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει[1].
Στο «La production de l’ espace»,o Lefebvre[2] αναπτύσσει μια πορεία σκέψης πάνω στους τρόπους παραγωγής του χώρου. Υποστηρίζει λοιπόν, ότι «η παραγωγή του κοινωνικού χώρου είναι κοινωνική πρακτική»[3]. Δηλαδή ότι κάθε χώρος αποτελεί συλλογικό προϊόν και εξαρτάται από την κοινωνία στην οποία παράγεται. Θεωρεί, πως ο χώρος δεν αποτελεί μια «αθώα» αναπαράσταση αλλά ότι, ενώ πυροδοτεί τις αρχές και τις αξίες της αστικής κοινωνίας, αποτελεί και πεδίο συνεχούς αμφισβήτησης της κυριαρχίας της. Σύμφωνα με τον ίδιο, «ο χώρος της καπιταλιστικής κοινωνίας μοιάζει απόλυτα εκλογικευμένος»[4]. Δηλαδή η στρατηγική και η γνώση για την παραγωγή του χώρου καθορίζουν όχι μόνο την υλική μορφή του αλλά και τον κοινωνικό του περιεχόμενο. Ο καπιταλιστικός χώρος αντιμετωπίζεται ως εμπόρευμα, πουλιέται και αγοράζεται, μοιάζει λογικός, ωστόσο είναι παράλογα τεμαχισμένος. Η έλευση του «μοντέρνου νέο- καπιταλισμού»[5], όπως τον αποκαλεί ο Lefebvre , καθιστά την πραγματικότητα του κοινωνικού χώρου αρκετά πιο περίπλοκη. Η παγκοσμιοποιημένη πια αστική κοινωνία, η οποία εγκαθιστά υπερεθνικά κέντρα κυριαρχίας, θέτει ως κεντρικό αίτημα την αναπαραγωγή των σχέσεων παραγωγής. Η κυριαρχία της δεν συμπίπτει πια με τη απλή αναπαραγωγή των μέσων παραγωγής αλλά πραγματοποιείται μέσω άλλων διαδικασιών-μηχανισμών , αυτών της καθημερινότητας, της εργασίας, της κουλτούρας, της ψυχαγωγίας, σε χώρους όπως το σχολείο, το πανεπιστήμιο, ο χώρο εργασίας, το γήπεδο, και τον δημόσιο χώρο γενικότερα.

Καταστασιακή Διεθνής, το θέαμα,
η δημιουργικότητα στην πόλη

Στην εισαγωγή του «Το Δικαίωμα στην Πόλη» ο Σ. Σταυρίδης γράφει: « […] ο Λεφέβρ, όπως και τόσοι θεωρητικοί και καλλιτέχνες της πρωτοπορίας του μεσοπολέμου αλλά και της μυθικής δεκαετίας του εξήντα, έβρισκε στην πόλη όχι μόνο την φρίκη αλλά και την ελπίδα, όχι μόνο την τάξη αλλά και την αταξία, όχι μόνο την αναπαραγωγή των κυρίαρχων αξιών αλλά και την αμφισβήτησή τους, όχι μόνο την κανονικοποιητική ρουτίνα αλλά και την απελευθερωτική γιορτή»[6]. Τέτοιοι θεωρητικοί και καλλιτέχνες ήταν και η πολιτική ομάδα «Καταστασιακή Διεθνής», οι οποίοι μάλιστα διατηρούσαν έντονες σχέσεις με τον Lefebvre.
Οι Καταστασιακοί ασχολήθηκαν κατά κόρον με την διερεύνηση ενός εναλλακτικού τρόπου ζωής και ανθρώπινης ολοκλήρωσης, διαφορετικής απ’ αυτήν που επέβαλε ο σύγχρονος καπιταλισμός. Υποστήριζαν ότι ο φετιχισμός των αγαθών, η αντικειμενοποίηση προσώπων και καταστάσεων, η «πραγμοποίηση» των ανθρωπίνων και κοινωνικών σχέσεων, είναι το μέσο για την μετάβαση από την εμπειρία στην αναπαράστασή της, από την κοινωνία στην «Κοινωνία του Θεάματος». Παρότρυναν, στην οικειοθελή κατασκευή «καταστάσεων» που συμβάλουν σε ένα είδους απελευθέρωσης από το κατεστημένο, που συμβάλουν στην επανάκτηση της πιο θεμελιώδους και πολύτιμης ανθρώπινης αξίας, της δημιουργικότητας. Με δημιουργικότητα λοιπόν αντιμετώπιζαν και την πόλη και τους δημόσιους χώρους. Μέσα από την θεωρία της «ψυχογεωγραφίας», μελέτησαν την πόλη πέραν των κλασσικών πολεοδομικών μεθόδων, χαρτογραφώντας τη με βάση την ατμόσφαιρα και την εκφραστικότητα του χώρου, προσφέροντας έτσι μια καλλιτεχνική ανάγνωση του αστικού πεδίου. Πίστευαν στη μεταστροφή της πόλης από χώρο έκφρασης της εξουσίας, σε χώρο αυτοέκφρασης της κοινωνίας[7]. Έτσι ο δημόσιος χώρος αντιμετωπίζεται σαν ένα ενιαίο, ροϊκό περιβάλλον στο οποίο δίνεται έμφαση στην εξερεύνηση, το παιχνίδι, τη δημιουργία, την εφαρμοσμένη τέχνη από όλους, ως μέθοδοι οικειοποίησης.

[1] Lefebvre, H. (2007α), The Production of Space, Oxford: Blackwell Publishing, σελ.26. [2] Lefebvre, H. (2007α), The Production of Space, Oxford: Blackwell Publishing, σελ.26-33. [3] Lefebvre, H. (2007α), The Production of Space, Oxford: Blackwell Publishing, σελ.30. [4] Lefebvre, H. (2007β), Δικαίωμα στην Πόλη, Αθήνα: Κουκίδα, σελ.218. [5] Lefebvre, H. (2007α), The Production of Space, Oxford: Blackwell Publishing, σελ.32. [6] Σταυρίδης, Σ. (2007), «Α. Λεφέβρ. Η απελευθερωτική προοπτική της πόλης-έργο», στο To Δικαίωμα στην Πόλη, Αθήνα: Κουκίδα, σελ.8. [7] Chtcheglov, I. (1953), Formulary for a New Urbanism, όπως παρατίθεται: http://www.bopsecrets.org/SI/Chtcheglov.htm

Ίσως θα ήταν καλύτερα, αν δε μας αρκεί η εμπειρική παρατήρηση του κοινωνικού μας περίγυρου, να μιλήσουμε και εμείς με την αγαπημένη γλώσσα των οικονομολόγων και των εξουσιαστών: με αριθμούς.
Ας πάρουμε λοιπόν, ένα παράδειγμα κράτους – υπόδειγμα, των νεοφιλελεύθερων θεωριών, που πειθάρχησε απόλυτα στις οδηγίες του ΔΝΤ: τη Γουατεμάλα. Η Γουατεμάλα, παρά το ότι βρίσκεται στην Αμερική, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά μας, παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες με την Ελλάδα. Έχει πληθυσμό και έκταση περίπου όση η Ελλάδα. Πέρασε από μεγάλες κοινωνικές αναταραχές, εμφύλιο, χούντες και πραξικοπήματα, για να καταλήξει το 1984 να ζητήσει την επέμβαση του ΔΝΤ για να «σουλουπώσει» τα οικονομικά της.  Η ουσία της σύγκρισης είναι ότι η Γουατεμάλα κάνει ΑΚΡΙΒΩΣ ότι της ζητάνε οι δανειστές της.
Μακροοικονομικά, είναι η χώρα των χιλίων θαυμάτων! Εμφανίζεται ως μια από τις πιο σταθερές και αναπτυσσόμενες οικονομίες της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής. Ο πληθωρισμός της είναι ελάχιστος, η νομισματική της ισοτιμία συνεχώς σταθερή, η ανεργία βρίσκεται κάτω απ’ το 3% και οι εξαγωγές της ανθίζουν. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο επιτηρεί την οικονομική πορεία της χώρας, ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’80. Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο του ΔΝΤ, Φερνάντο Ντελγάδο: «Η Γουατεμάλα έχει κάνει ρεκόρ. Παρουσιάζει ένα ιστορικό συμμόρφωσης και εκπλήρωσης υποχρεώσεων ιδιαίτερα ικανοποιητικό. Έχει επιδείξει αξιέπαινη φορολογική πολιτική και έχει επιτύχει σε όλα τα επίπεδα με τον πιο ικανοποιητικό τρόπο!». Τα τελευταία εφτά χρόνια, η Γουατεμάλα εμφανίζει εντυπωσιακή οικονομική ανάπτυξη που θα ζήλευαν πολλές ανεπτυγμένες χώρες. Ο μέσος όρος αγγίζει το 4%!
Όλα αυτά είναι θαυμάσια, οι κάτοικοι της Γουατεμάλας θα πρέπει αν μη τι άλλο να ζούνε μια χωρίς άγχος για τον επιούσιο ζωή. Όμως, κάθε νόμισμα έχει δύο όψεις, και κάποια άλλα στοιχεία έρχονται να μετριάσουν τον ενθουσιασμό. «Είμαστε η χώρα της Κ. Αμερικής με τον υψηλότερο δείκτη χρόνιου υποσιτισμού. Έχουμε περισσότερο από το μισό πληθυσμό μας να ζει σε συνθήκες φτώχειας, με λιγότερο από 2 δολάρια τη μέρα. Υπάρχουν τεράστιες  ανισότητες και μεγάλες αντιφάσεις, που παρά τη μεγάλη παραγωγή πλούτου, και παρόλο που η χώρα μας είναι παραγωγός τροφίμων, το 49% των παιδιών μας κάτω των 5 ετών υφίστανται χρόνιο υποσιτισμό», σημειώνει ο Χόρχε Σάντος, συντονιστής του Κέντρου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Σύμφωνα με έρευνα που εξέδωσε η UNICEF το 2009, από τα 1200 παιδιά που γεννιούνται καθημερινά, τα 599 παιδιά πρόκειται να ζήσουν υποσιτισμένα. Λόγω και του υποσιτισμού της μητέρας, 3 παιδιά θα πεθάνουν την πρώτη μέρα της γέννησής τους, 6 πριν κλείσουν μια εβδομάδα ζωής, 4 πριν κλείσουν ένα μήνα, και 64 μωρά θα πεθάνουν πριν γίνουν 5 ετών. Ο χρόνιος παιδικός υποσιτισμός είναι η εθνική τραγωδία της Γουατεμάλα, μια σιωπηλή γενοκτονία που διεξάγεται υπό την ευημερία των αριθμών…
«Έχουμε ένα τόσο μεγάλο ποσοστό υποσιτισμένων και την ίδια στιγμή έχουμε τη μεγαλύτερη συγκέντρωση πλούτου σε όλη την Κ. Αμερική. Σε αυτή την κατάσταση έφτασε η χώρα μας μετά τις συμφωνίες με το ΔΝΤ!», λέει θυμωμένα ο Χάκομπο Ομάρ Χερόνιμο, συνδικαλιστής της οργάνωσης αγροτών Platforma Agraria.
Μέχρι το 1980, η Γουατεμάλα ήταν μια χώρα αυτάρκης σε παραγωγή τροφίμων. Μέσα σε σκάνδαλα διαφθοράς για τα οποία ποτέ κανείς δεν τιμωρήθηκε, οι κρατικές επιχειρήσεις ιδιωτικοποιήθηκαν, οι φυσικοί πόροι πουλήθηκαν σε ξένες πολυεθνικές, το κράτος συρρικνώθηκε, οι μισθοί και τα εργασιακά δικαιώματα περικόπηκαν. Σήμερα, η χώρα παράγει μόνο το 50% των τροφίμων που χρειάζεται, και τα υπόλοιπα είναι εισαγόμενα. Κι όμως, υπολογίζεται ότι με τις εκτάσεις γης που έχει, η Γουατεμάλα θα μπορούσε να παράγει τρόφιμα για όλη την Κ. Αμερική!
Ο σοσιαλδημοκράτης Πρόεδρος Άλβαρο Κολόμ κέρδισε τις εκλογές το 2008, υποσχόμενος διατροφική ασφάλεια για τους φτωχούς. Επί των ημερών του, οι τιμές που ήδη είχαν εκτιναχθεί στα ύψη αυξήθηκαν και πάλι, αυτή τη φορά κατά 83%! Σχεδόν ο μισός πληθυσμός αποκλείστηκε από βασικά είδη τροφίμων. «Διαχρονικά, αυτό οφείλεται στις πολιτικές της υποτιθέμενης απελευθέρωσης του εμπορίου, γιατί τελικά δεν απελευθερώνεται. Δεν έχουμε καν ελεύθερη Αγορά! Στην πραγματικότητα αυτό που έχουμε είναι νομοθεσίες χωρίς τέλος, που ωφελούν τις μεγάλες εταιρίες κι αφήνουν σε μειονεκτική θέση τους μικροκαλλιεργητές!», επιχειρηματολογεί ο συνδικαλιστής αγρότης Χερόνιμο.
Η Γουατεμάλα έχει γίνει σήμερα ο παράδεισος των ολιγοπωλίων. Μόνο ένας επιχειρηματικός όμιλος ελέγχει το 50% του σιταριού, ένας άλλος το 60% του ρυζιού, και ένας τρίτος το 80% του καλαμποκιού. Στα πιο εύφορα εδάφη δεν καλλιεργούνται πλέον τρόφιμα, αλλά μπανάνες, καφές, ζαχαροκάλαμα, καουτσούκ και βιοκαύσιμα, σε τεράστιες φυτείες που ανήκουν σε εταιρείες. Κι όπως λένε οι αγρότες πικρά: «Σήμερα στη Γουατεμάλα τα παραγωγικά εδάφη του Πολοτσίκ χρησιμοποιούνται για τον αφρικανικό φοίνικα. Ο αφρικανικός φοίνικας παράγει λάδι, που τελικά θα καταλήξει στο ντεπόζιτο των αυτοκινήτων, και όχι στην κοιλιά των φτωχών!».
Το παράδειγμα της Γουατεμάλα θα μπορούσε να μας διδάξει αλλά κυρίως να μας προειδοποιήσει για πολλά.

Πηγή: Εξάντας: Υπέροχη μακροοικονομία. http://www.exandasdocumentaries.com/gr/documentaries/chronologically/2010-2011/158-macroeconomics

Φασούλι το φασούλι
αδειάζει το σακούλι…

«Η Κύπρος ήταν μια ειδική περίπτωση», δήλωσε ο κ. Ρεν, ωστόσο «η επερχόμενη οδηγία θα προϋποθέτει πως επενδυτές και καταθέτες θα συμβάλουν στην περίπτωση αναδιάρθρωσης ή εξυγίανσης μίας τράπεζας».

Οι δηλώσεις του Ο. Ρεν επιβεβαιώνουν όσα είχε πει μετά την απόφαση του Eurogroup για την Κύπρο ο Γερούν Ντάισελμπλουμ, ο οποίος είχε τονίσει πως το πρόγραμμα διάσωσης που συμφωνήθηκε συνιστά ένα νέο πρότυπο για την επίλυση τραπεζικών προβλημάτων στην Ευρωζώνη και άλλες χώρες που μπορεί να χρειαστεί να αναδιαρθρώσουν τους τραπεζικούς τομείς τους.
Κι έτσι ξαφνικά προέκυψε νόμος. Από το 2015, οι καταθέσεις άνω των 100 χιλιάδων θα θεωρούνται επένδυση, με απόφαση του Eurogroup.
Δηλαδή, ούτε λίγο ούτε πολύ οι τράπεζες, όχι μόνο δεν είναι χώροι ασφαλούς αποταμίευσης των χρημάτων, όπως φροντίζουν να μας μαθαίνουν από το νηπιαγωγείο κιόλας, αλλά αντίθετα και γιά ποσά άνω των 100χ ευρώ, αποτελούν επενδυτική επιλογή…με ρίσκο. Δηλαδή όταν έχεις κατάθεση πάνω από 100χ ευρώ, τότε θεωρείται ότι έχεις επένδυση, διότι επενδύεις στη τράπεζα που κατέθεσες τα χρήματά σου.
Μπορεί τους περισσότερους από εμάς να μη μας αφορά, και ίσως να μη μας αφορέσει σε καμιά στιγμή στη ζωή μας, αφού ξέρουμε ότι είναι μάλλον απίθανο να καταφέρουμε να συγκεντρώσουμε τόσα χρήματα, ακόμη κι αν δουλεύουμε αποταμιεύοντας ίσως και …τρείς ζωές.
Όμως η πλάκα, είναι ότι οι αξιωματούχοι αυτοί λένε την αλήθεια. Δηλαδή ότι τα χρήματα που δεν καλύπτονται από τον ευρωπαϊκό νόμο περί καταθέσεων (άνω των 100χ ευρώ), αποτελούν επένδυση, διότι η τράπεζα τα επενδύει, που σημαίνει ότι μπορεί και να τα χάσει.
Τι ακριβώς συμβαίνει;
Πολλοί από εμάς, μέχρι σήμερα πίστευαν ότι τράπεζα είναι ένα «ίδρυμα» εμπιστοσύνης, το οποίο διαχειρίζεται κεφάλαια με τέτοιο τρόπο, ώστε οι κατέχοντες πλεονάζοντα κεφάλαια να τα καταθέτουν ασφαλίζοντάς τα και παίρνοντας πιθανώς και τόκο,
ενώ οι έχοντες ανάγκη από τα κεφάλαια αυτά, να τα δανείζονται έναντι πληρωτέου τόκου.
Ιστορικά μάλιστα, μπορούμε να πούμε πως οι τράπεζες, υπόκεινταν σε περισσότερους κανονισμούς απ’ ότι οι απλές εταιρείες, (π.χ. περιορισμούς στο ανώτατο επιτόκιο δανείων, ή στο επιτόκιο καταθέσεων, ή περιορισμούς στα προϊόντα επενδύσεων), και γι αυτό το λόγο θεωρούνταν από τις πιό ασφαλείς και συντηρητικές επιχειρήσεις. Ιστορικά μάλιστα, μπορούμε να πούμε πως οι τράπεζες, υπόκεινταν σε περισσότερους κανονισμούς απ’ ότι οι απλές εταιρείες, (π.χ. περιορισμούς στο ανώτατο επιτόκιο δανείων, ή στο επιτόκιο καταθέσεων, ή περιορισμούς στα προϊόντα επενδύσεων), και γι αυτό το λόγο θεωρούνταν από τις πιό ασφαλείς και συντηρητικές επιχειρήσεις.
Τα τραπεζικά λόμπυ όμως, εμφορούμενα από κερδοσκοπία, και στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης (βλ. Σηάτλ και WTO- συμφωνία παγκοσμίου εμπορίου), εκμεταλλεύθηκαν τη κατάσταση, πιέζοντας την αμερικανική κυβέρνηση προς την ίδια κατεύθυνση, δηλαδή αυτή της παγκοσμιοποίησης.
Το 1999 με τη κατάργηση του νόμου Glass- Steagall (που ουσιαστικά είχε θεσπισθεί γιά να επιβάλλει περιορισμούς στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, μετά την οδυνηρή εμπειρία του κραχ του 1929), ο Κλίντον, εξυπηρετώντας τα τραπεζικά λόμπυς, ικανοποιήσε τη ακόρεστη απληστία τους γιά μεγαλύτερο ποσοστό κέρδους στις τραπεζικές εργασίες, και με τη συμφωνία στο Seattle (το 1999 αν θυμάστε -τότε που κάτι αναρχικοί πιτσιρικάδες τα κάνανε λαμπόγυαλο…), όλα επικυρώθηκαν σε παγκόσμιο επίπεδο.
Οι συνέπειες
Με την απελευθέρωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, αυξάνεται ο ανταγωνισμός των τραπεζών. Αυτές επεκτείνουν τους τομείς δράσης τους γεωγραφικά και διεθνοποιούνται, καθώς επίσης επεκτείνονται σε προϊόντα κι εργασίες που δεν υπόκεινται πλέον στους παλιούς ελέγχους και κανονιστικούς περιορισμούς, όπως αμοιβαία, παράγωγα, ασφάλιστρα κινδύνου, εμπορεύματα και στοιχήματα, σε ομόλογα δομημένα ή τοξικά.
Φροντίστε να συνηθίζετε στην ιδέα
Γι αυτό και οι Ό. Ρεν και Γ. Ντάισελμπλουμ, προειδοποιούν με αφορμή τη χρεωκοπία του Κυπριακού τραπεζικού συστήματος, ότι μάλλον σιγά σιγά θα πρέπει να συνηθίζουμε στην ιδέα, ότι οι τράπεζες όχι μόνο δεν είναι τόποι ασφαλούς αποταμίευσης, αλλά επένδυσης. Αντί δηλαδή να περιορίσουν θεσμικά το χρηματοπιστωτικό σύστημα, κάνουν το ανάποδο. Προσπαθούν να συνηθίσουν στην ιδέα τους καταθέτες, ότι ο παραγόμενος κι αποταμιευμένος πλούτος τους μπορεί να χαθεί…
Ότι δηλαδή, θα έχουν το δικαίωμα κουρέματος των αποταμιεύσεων των καταθετών τους, σε περίπτωση που οι διοικήσεις των τραπεζών που επέλεξαν ως πελάτες, κάνουν λανθασμένες επενδυτικές επιλογές, ή κακοδιαχείριση. ύτε λίγο ούτε πολύ βάζουμε το λύκο να φιλάει τα πρόβατα…Ούτε λίγο ούτε πολύ, οι τράπεζες θα αποτελούν μιά μέθοδο απομύζησης πλούτου. Όπως τα διάφορα επενδυτικά σχήματα, που με την δύναμη ρευστότητάς τους, «επενδύουν» στις πιό υγιείς παραγωγικές επιχειρήσεις, αφαιμάζουν το πλούτο τους και τις εγκαταλείπουν πτωχευμένες, έτσι κι εδώ θα ο καταθέτης μένει έρμαιο του τραπεζίτη – εν λευκώ διαχειριστή των χρημάτων του, που ένας θεός ξέρει πως θα τα επενδύσει… και με το γνωστό τελικό αποτέλεσμα, δηλαδή την αφαίμαξη της περιουσίας του -όπως άλλωστε έχει δείξει η ιστορία.
Μιά ιστορία που από το 1999 δείχνει να βαίνει σε βάρος του καταθέτη μάλλον, παρά προς όφελός του. Όσοι επένδυσαν σε μετοχές, σε αμοιβαία, σε δομημένα ομόλογα, ή ομόλογα τραπεζών ακόμη και στα ομόλογα του δημοσίου, γνωρίζουν καλύτερα αν κέρδισαν ή αν έχασαν. Μοιάζει πλέον με ρουλέττα, που ο καθένας ποντάρει, και στο τέλος ο μόνος κερδισμένος είναι το καζίνο. Νομίζουμε ότι ακόμη και ο πλέον καλόπιστος καταθέτης θα πρέπει ν’ αρχίσει να πονηρεύεται και να αμφιβάλλει γιά το αξιακό του συστήματος που υποστηρίζει.
Είναι προφανής η σκανδαλώδης μεροληψία.
Στην Ελλάδα, οι αποταμιεύσεις είναι διασφαλισμένες από το μνημόνιο. Το μνημόνιο, προέβλεψε την ασφάλεια των καταθέσεων και την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, προκειμένου αυτές να μην καταρρεύσουν, συμπαρασυρόμενες από τη πτώχευση του κράτους. Βέβαια η διασφάλιση των καταθέσεων, και η στήριξη των τραπεζών γίνεται από τα λεφτά των φορολογουμένων, δηλαδή όλων μας. Πράγμα γιά το οποίο κανείς δε μας ερώτησε. Γίνεται από το χαράτσι, από τη περικοπή της σύνταξης, από τη μείωση των μισθών, την εκποίηση της δημόσιας περιουσίας, από την αποψίλωση της υγείας της εκπαίδευσης και των δημόσιων δαπανών γενικότερα. Μπορεί κάποιος δίπλα μας να πεθαίνει από την στέρηση ενός φαρμάκου γιά το καρκίνο, μπορεί να στερούνται τα παιδιά το κολατσιό τους, να σκουντουφλάμε πάνω στον άστεγο περπατώντας στο κέντρο, να μη φτάνει η σύνταξη του γέρου να ταϊσει τα άνεργα παιδιά του και τις οικογένειές τους, μπορεί ο κόσμος να πεθαίνει στους δρόμους, ότι και να γίμει: οι τράπεζες θ’ ανοίξουν.
Οι τράπεζες θ’ ανοίξουν, γιά να σωρεύσουν τις αποταμιεύσεις δηλαδή το πραγματικό πλούτο που παράγουμε από την εργασία, γιά να τον κάνουν αέρα κοπανιστό, και να κερδίσουν κάποιοι στο city του Λονδίνου, ή στη wall street και οι διαμεσολαβητές τους. Καμία συνομωσία εναντίον του «έθνους», -συμβαίνει ταυτόχρονα σε πολλές χώρες του πλανήτη. Καμία αναπτυξιακή προοπτική ή ορθολογικοποίηση της «οικονομίας», μόνο μέθοδος απομύζησης και συσσώρευσης πλούτου στα διεθνή κέντρα της παγκοσμιοποίησης….
Το άρθρο αυτό, δε φιλοδοξεί να υπερασπισθεί μιά κεϋνσιανή λογική (περισσότερο κράτος-λιγότερη αγορά). Αντίθετα μάλιστα προσπαθεί να αναδείξει μέσα από τις αντιφάσεις, τη πεμπτουσία της λειτουργίας του οικονομικού συστήματος, που είναι η κερδοσκοπία. Ένα σύστημα που συστατικό του στοιχείο έχει το ατομικό όφελος, δε μπορεί παρά αξιακά να διαψεύδει πάντα, τις όποιες κοινωνικές αξίες αναδεικνύει, αφού αυτό σα γαργαντούας γιγαντώνεται τρέφόμενο από τις ίδιες του τις σάρκες, σε βάρος της κοινωνίας που παράγει το πραγματικό πλούτο. Δεν υπάρχει δίκαιο κεφαλαιοκρατικό σύστημα. Το μεγάλο ψάρι θα τρώει το μικρό και μάλιστα υπό τις ευλογίες του κράτους.
Απομένει στις κοινωνίες να το καταλάβουν, να το συνειδητιποιήσουν και να το καταργήσουν με το μοναδικό τρόπο που υπάρχει: τη χειραφέτησή τους και την απαγκίστρωσή τους από το κεφαλαιο-κρατικό μοντέλο ζωής, και την αυτοοργώνσή τους από τα κάτω με ισότητα κι ελευθερία.

Μάιος 2013

Στις συγκρούσεις των οικοδόμων το ‘65 με την αστυνομία στα Ιουλιανά, στον παράνομο αντιδικτατορικό αγώνα, στην εξέγερση του Πολυτεχνείου το ‘73, στο κίνημα του εργοστασιακού συνδικαλισμού. Στη συνέντευξη που ακολουθεί απαντά σε ερωτήσεις, που έχουν να κάνουν με την πραγματικότητα που έχει διαμορφωθεί στο πολιτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι, από το πρώτο μνημόνιο το 2010 και πέρα.

Μετά από τρία χρόνια μνημονίων και ισοπέδωσης εργασιακών κοινωνικών και ανθρώπινων δικαιωμάτων ο λαός παραμένει παθητικός έχοντας ίσως εναποθέσει τις ελπίδες του στα κόμματα της αντιπολίτευσης χωρίς να συμμετέχει μαζικά σε συλλογικές διαδικασίες από κάτω. Πώς μπορεί να εξηγηθεί αυτό;

Σήμερα πράγματι υπάρχει μια ύφεση στους αγώνες, ωστόσο την περασμένη τριετία υπήρξαν βίαιες αντιδράσεις σε κάποιες περιπτώσεις είχαμε πραγματικές συγκρούσεις. Τελικά οι αντιδράσεις κορυφώθηκαν με το λεγόμενο κίνημα των αγανακτισμένων στις πλατείες που αμφισβήτησε και την πιο «ιερή ιδέα», την υπόσταση του κράτους. Ποιός δε θυμάται τα γεγονότα στην παρέλαση στη Θεσσαλονίκη;
Παρόλα αυτά τα μέτρα πέρασαν όχι γιατί ο κόσμος παραπλανήθηκε από τα κόμματα και τα συνδικάτα αλλά αντίθετα γιατί δεν τα πίστεψε, είδε σε αντίθεση με τους πολιτικούς ότι είχε δύο επιλογές, την ελεγχόμενη, ή την ανεξέλεγκτη χρεοκοπία. Η ταξική τους κατάσταση τους οδήγησε, έστω και σιωπηλά,  στην πρώτη επιλογή ελπίζοντας να κρατήσουν κάποια από τα κεκτημένα τους.
Αυτό το κύμα πέρασε ένα άλλο εγκυμονείται, σ’ αυτό, αν ο βασικός κορμός είναι οι άνεργοι και νεολαία, οι πραγματικοί κολασμένοι της Γης  τα πράγματα θα πάρουν άλλη τροπή.

Το κράτος δείχνει με ολοένα αυξανόμενη ένταση, το άγριο κατασταλτικό του πρόσωπο (βασανισμοί κρατουμένων, επιθέσεις σε καταλήψεις και αυτοοργανωμένους  χώρους, στοχοποίηση και τρομοκρατία σε κάθε αντιστεκόμενο κομμάτι της κοινωνίας) χρησιμοποιώντας τακτικές που πολλοί συγκρίνουν με της χούντας, υπάρχουν αναλογίες; και αν ναι ποιες;

Είναι από τις λίγες στιγμές που με κάνει κάποιος να γελώ.  Αυτό συμβαίνει όταν ακούω τον Δένδια, τον Άδωνη ή κάποιον άλλο να μιλά ότι το κράτος, δηλαδή το ελληνικό κράτος, θα επιβάλλει τη βούληση του, στο γαλατικό χωριό της Χαλκιδικής. Μου θυμίζουν ένα κινηματογραφικό έργο, το ποντίκι που βρυχάται. Αφού οδήγησαν τη χώρα στη χρεοκοπία, το αποτέλεσμα είναι να μην έχουν πόρους για την αστυνομία και το στρατό. Για να διατηρήσουν τις φυγόκεντρες τάσεις στο εσωτερικό, που θα πάρουν απρόσμενες διαστάσεις, θα χρειαστεί να καταφύγουν σε κυανόκρανους. Οι ίδιοι οδηγούν τη χώρα σε διάλυση.
Όσο για τους εξωτερικούς κινδύνους,  δε χρειάζεται να επιτεθεί κάποιος  με όπλα αρκεί να αγοράσει ομόλογα και να επικαλεστεί το αγγλικό δίκαιο. Μπορεί να κατακτήσει οτιδήποτε μέσα στη χώρα.
Βέβαια το κράτος προσπαθεί να αμυνθεί, για να διασωθεί θα πρέπει να βρει χρήματα να ισοσκελίσει τον ισολογισμό πως όμως; Θα πάρει τα σπίτια από εκατοντάδες οικογένειες; θα κλείσει στη φυλακή χιλιάδες χρεοφειλέτες; Δεν μπορεί, γι αυτό χτυπάει στα τυφλά όποιον αδύνατο βρει για να δείξει ότι ακόμη έχει τη  δύναμη να επιβάλλεται, έτσι πολλά μέτρα είναι πιο σκληρά από τ’ αντίστοιχα της χούντας. Στη χούντα για παράδειγμα ήταν αδιανόητη μία ανάκριση σαν αυτή που έκανε ο Διώτης στον Ευαγγελισμό.

Ποια μπορεί να είναι η απάντηση του κινήματος στην άνοδο της επιρροής του φασισμού και του νεοναζισμού στη νεολαία και τα λαϊκά στρώματα ;

Είναι άλλο πράγμα οι φασιστικές συμμορίες και άλλο ο φασισμός σαν ιδεολογία και πολιτική δύναμη. Μια συμμορία μπορείς να την αντιμετωπίσεις με τα ίδια μέσα, την πολιτική της επιρροή όμως όχι. Το κεντρικό σημείο της φασιστικής πολιτικής είναι ο ρατσισμός, η άνοδος της επιρροής σημαίνει ότι ένα μέρος της ελληνικής κοινωνίας είναι ρατσιστικό, στο ρατσιστικό αυτό μπλοκ υπάρχουν αντιφάσεις. Αγρότες και άλλα μικροαστικά στρώματα θέλουν τους μετανάστες σαν δούλους, μερικοί εργαζόμενοι τους πιστεύουν ότι τους κλέβουν τη δουλειά, άλλοι γιατί νιώθουν ανασφάλεια. Την κατάσταση αυτή τη μεγαλοποιούν τα Μ.Μ.Ε. Ένα μεγάλο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας έχει προσβληθεί από μια αρρώστια που θα κάνει τον κύκλο της. Με το να εκδηλωθεί σαν πολιτική τάση  θα συναντήσει  τα πραγματικά προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας που δεν είναι οι μετανάστες. Ακόμα και αν υποθέσουμε ότι οι μετανάστες θα διωχτούν ή θα  φύγουν μόνοι τους, κάτι που είναι αδύνατο να συμβεί βέβαια,  η ανεργία, η φτώχεια και η εξαθλίωση θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν, ο φασισμός από την ταξική του φύση θα στραφεί  και πάλι ενάντια στους εξαθλιωμένους.
Το ανησυχητικό δεν είναι η επιρροή στα μίζερα μικροαστικά στρώματα αλλά στη νεολαία. Η προβολή του γυμνασμένου άντρα που καθαρίζει με τα μπράτσα του, επηρεάζει ένα μεγάλο μέρος της νεολαίας. Σ’ αυτό βοηθά η προβολή των πολεμικών παιχνιδιών. Σίγουρα στον υπεράνθρωπο με σήμα τη σβάστικα δεν θα προβάλουμε κάποιον με το άλφα στο κύκλο, ή το σφυροδρέπανο αλλά το να συνδεθούμε με την αντιφασιστική μας παράδοση.  Το πραγματικό «αντριλίκι» δεν είναι να δέρνεις έναν ανήμπορο μετανάστη, αλλά να μη γονατίζεις μπροστά σε μια πανίσχυρη εξουσία.
Καλά όλα αυτά αλλά οι πράξεις μετράνε πιο πολύ, στις φασιστικές προκλήσεις πρέπει να σηκώσουμε το γάντι!

Έχουν σημειωθεί καταλήψεις μέσων παραγωγής από αυτοοργανωμένες κολεκτίβες ποια είναι η γνώμη σου;

Έχω πει και έχω γράψει πολλές φορές ότι οι επιχειρήσεις που κλείνουν ανήκουν πια στη κοινωνία και πρέπει οι εργαζόμενοι να τις καταλαμβάνουν και να συνεχίσουν τη λειτουργία τους προς όφελος της κοινωνίας. Το ζήτημα όμως δεν είναι απλό, τα προβλήματα που συναντούν είναι πάρα πολλά. Δεν θα αναφερθώ στη δικιά μου άμεση εμπειρία φτωχή έτσι κι αλλιώς ούτε μια έμμεση από την Αργεντινή, αλλά στην περίπτωση ενός ιστορικού παραδείγματος, την κατάληψη της Fiat το 1926  που οδηγήθηκε σε αδιέξοδο. Η γνώμη μου είναι, ότι για να κρατηθούν αυτές οι κολεκτίβες, πρέπει να ιδωθούν σαν κομμάτια μιας πορείας σε ένα εναλλακτικό τρόπο παραγωγής. Αυτό όμως όχι με κάποιο σχέδιο από τα πάνω, αλλά με επιτροπές εργαζομένων και άλλων κοινωνικών ομάδων που εμπλέκονται με την παραγωγή ή την κατανάλωση.
Το θέμα αυτό δεν μπορεί να εξαντληθεί εδώ, οι ίδιοι οι εργαζόμενοι όταν βρεθούν σε μια τέτοια διαδικασία, αναπτύσσουν πρωτοβουλίες που πράγματι εκπλήσσουν.
Να προσθέσω και κάτι ακόμα. Αυτή η πρακτική μας φέρνει σε πλεονεκτική θέση απέναντι στους φασίστες που ποτέ δε θα διανοηθούν  να στραφούν ενάντια στο ιερό δικαίωμα της ατομικής ιδιοκτησίας.

Ποια είναι η γνώμη σου για τις ένοπλες επαναστατικές οργανώσεις που δραστηριοποιούνται τα τελευταία χρόνια;

Νομίζω ότι έχω πει και έχω γράψει αρκετά γύρω από το θέμα αυτό, λίγα μόνο λόγια: όταν σε μία χώρα οργιάζει η κρατική και παρακρατική βία και ακόμα και τα ίδια τα στελέχη τους τρώνε καρπαζιές και κάθονται σαν κότες, τότε κανείς δεν μπορεί και δεν πρέπει,  να εμποδίσει κάποιους ευαίσθητους νεαρούς να απαντήσουν με τον ίδιο τρόπο. Αυτό βέβαια, δεν μ’ εμποδίζει να πω τη γνώμη μου. Η κρίση είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει σε πολεμικές ή εμφυλιακές συρράξεις, για αυτό είναι φρόνιμο να προετοιμάζεται κανείς, έστω και αν σιχαίνεται τον πόλεμο όπως εγώ που τον έχω ζήσει. Ωστόσο ο πόλεμος που είναι συνέχεια της πολιτικής με άλλα μέσα βέβαια, προϋποθέτει την πολιτική που κατά τους ειδικούς αποτελεί τα εφτά δέκατα έναντι της καθαρά στρατιωτικής τέχνης.